Miesiąc: październik 2017

Zaburzenia zachowania dzieci.

Jak rozpoznać i korygować?

 

Na co dzień uznaje się, że zachowania, które uważamy za społecznie przystosowane powinny spełniać wszelkie potrzeby osobiste oraz wypełniać wymagania społeczne akceptowane przez społeczeństwo. Jeśli nie spełniamy właściwie powyższych funkcji, mówi się wówczas o zaburzeniach zachowania

MOŻLIWE PRZYCZYNY:

Do przyczyn, które mogą powodować trudne zachowania małego dziecka można zaliczyć:

1. brak znajomości zasad
2. trudności w komunikowaniu się
3. zachowania buntowniczo-opozycyjne (tj. celowe łamanie zasad)
4. trudne zachowania wynikające z występowania u niego różnych zaburzeń, np. ADHD, niedosłuch, alergie, lęki, choroby somatyczne, upośledzenie umysłowe, itp.
5. szybkie rozproszenie uwagi
6. nadruchliwość,
7. nadimpulsywność

NIEPOKOJĄCE OZNAKI:

Występowanie tych zaburzeń można rozpoznać, gdy np. dziecko:

• bardzo szybko się rozprasza, zapomina polecenia,
• szybko się nudzi, przerywa rozpoczętą pracę i przechodzi do nowej,
• jest chaotyczne (natłok odpowiedzi, myśli, gestykulacja), gubi rzeczy, zapomina zadania,
• wykonuje nerwowe ruchy rąk i stóp,
• chodzi po pomieszczeniu, ciągle się kręci, wstaje z miejsca,
• gryzie ołówek, kredkę,
• zaczepia innych, potrąca,
• jest impulsywne – działa natychmiast, nie przewiduje konsekwencji,
• jest niecierpliwe, wtrąca się do rozmowy, nie czeka na swoją kolej, jest nadmiernie gadatliwe, odpowiada nie na temat,
• przypadkowo, nieumyślnie niszczy rzeczy,reaguje nieproporcjonalnie do bodźców (agresja słowna, fizyczna),

WSKAZÓWKI POSTĘPOWANIA:

Oto kilka krótkich wskazówek dla dorosłych, którzy chcą pomóc dziecku przejawiającemu zaburzenia w zakresie:

• koncentracji uwagi:
• dawać bardzo krótkie komunikaty, formułowane pozytywnie (2-3 słowa, poproś, aby dziecko powtórzyło polecenie),
• powtórzyć polecenie krótko i czytelnie dla dziecka,
• sprawdzić czy dziecko wykonało polecenie,
• zwracać uwagę hasłowo, np. Uwaga!, Spójrz na mnie!…
• nadmiernej ruchliwości:
• poprosić dziecko o wykonanie drobnych czynności, np. zbierz klocki,
• chwalić za każdy etap pracy, pokazać z czego się cieszymy, co zrobiło dobrze,
• odwrócić uwagę dziecka – zająć go czynnością wyznaczoną przez nas, np. pomóż mi przy…
• przy wydawaniu poleceń utrzymywać z dzieckiem kontakt wzrokowy (spójrz na mnie, chwycić delikatnie za ramię, rękę),
• nadmiernej impulsywności:
• dzień po dniu przypominać o zasadach (tyle razy ile razy potrzebuje dziecko),
• posadzić między dziećmi spokojnymi,
• wykorzystać „kartkę bezpieczeństwa”, np. zgnieć ją, podrzyj, wyrzuć,

 

W codziennym kontakcie z dzieckiem ważne jest przestrzeganie określonych reguł, czyli:

1. respektowanie norm i zasad,
2. stosowanie konsekwencji (zamiast kary, która często wywołuje gniew, chęć odwetu),
3. chwalenie  dziecka za pożądane zachowania,
4. wydawanie poleceń we właściwy sposób, tzn. zrozumiale dla małego dziecka,

POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE:

1. Zasada afirmacji – dostrzeganie, chwalenie, komunikowanie pozytywnych dokonań dziecka, dobrych ocen i zdolności dziecka. Świadomie rezygnujemy z krytyki, nie oceniamy, nie wskazujemy wad. Odebranie przez dziecko pozytywnego komunikatu pozostaje w sprzeczności z jego poprzednimi przekonaniami.
2. Zasada bliskiego kontaktu z dzieckiem – osoba prowadząca zajęcia w sposób nieszablonowy stwarza ciepłe i bezpieczne reakcje. Osoba dorosła jest opiekunem

i sojusznikiem dziecka w pokonywaniu trudności. Zmniejsza to dystans, stwarza sytuacje odreagowania. Komunikujemy dziecku akceptację, życzliwość, zainteresowanie. Dziecko w ten sposób doświadcza nowych sytuacji.

3. Zasada otwartości – wiąże się z przekazywaniem informacji, doświadczeń. Prowadzący uczy dzieci słuchania i szacunku do innych przeżyć. Przełamuje poczucie izolacji, kiedy dziecko mówi o sobie. Koryguje uprzednie doświadczenia.
4. Zasada istnienia norm – polega na wprowadzeniu i przestrzeganiu reguł na zajęciach , które umożliwią dzieciom przeżycie dobrych doświadczeń. Często pozytywnie dyscyplinuje to dziecko.

Proces socjoterapeutyczny może toczyć się na każdej lekcji. Każdy przedmiot może być wykorzystany do pracy wówczas, gdy cel jaki sobie założymy jest zrealizowany.

METODY:

1. dyskusja w grupie – kontrolowana, dająca możliwość dzielenia się doświadczeniami, daje szansę zaistnienia w grupie, uczy tolerancji,
2. burza mózgu – ułatwia wymyślanie w krótkim czasie pomysłów, metoda rozgrzewająca, uaktywniająca,
3. praca w grupach – pobudza do twórczego myślenia, umożliwia większą aktywność, zaangażowanie,
4. drama – odgrywanie scenek tematycznych uczących nowych zachowań w zależności od tego, co chcemy osiągnąć,
5. ćwiczenia ruchowo – relaksacyjne o ustalonym celu i przebiegu,
6. rysunek i muzyka.

 

Cele do wymienionych metod :

1. rozwiązywanie konfliktów, afirmowanie siebie, poszerzanie wiedzy o sobie,
2. budowanie zaufania, integracja grupy,
3. ćwiczenie pamięci, koncentracji, spostrzegawczości
4. praca na emocjach,
5. uczenie otwartości,
6. wzrost akceptacji,
7. poszerzenie samooceny, samoświadomości,
8. rozwijanie umiejętności słuchania,
9. uczenie wyrażania swoich uczuć, sądów,
10. rozwijanie wyobraźni
11. przezwyciężanie nieśmiałości
12. odreagowanie napięć,

ETAPY SKUTECZNEGO WYDAWANIA POLECEŃ:

• Najpierw należy podejść do dziecka.
• Kolejno trzeba zdobyć jego uwagę poprzez dotknięcie go, nawiązanie kontaktu wzrokowego lub wypowiedzenie imienia dziecka.
• Kolejny etap to sformułowanie jednoznaczne dwuwyrazowego lub trzywyrazowego polecenia.
• Następnie trzeba poprosić dziecko, by powtórzyło polecenie.
• Przy braku realizacji ponownie należy powtórzyć polecenie i poprosić, aby dziecko je powtórzyło.
• Trzeba dopilnować wykonanie polecenia, nie odchodzić od dziecka do momentu wykonania zadania.

Polecenia warto wydać stanowczym, ale przyjemnym i spokojnym głosem, językiem prostym i zrozumiałym dla dziecka. Oczywiście wykonanie polecenia należy chwalić i wzmacniać pozytywnie, a jeśli dziecko nie chce go wykonać można przypomnieć zasadę, także skorzystać z wyciągania konsekwencji.

ZASADY

1. należy omówić zasady z dzieckiem.
2. widząc niewłaściwe zachowania u dziecka, można przypomnieć zasadę (na początku niepożądanego zachowania)
3. jeżeli dziecko po tej reakcji wróci na tory właściwego zachowania należy je pochwalić.
4. kiedy dziecko nie reaguje należy przypomnieć zasadę z konsekwencjami nieprzestrzegania jej.
5. jeżeli dziecko nie reaguje, należy wyciągnąć konsekwencje
6. zasady przypominamy, kiedy dziecko uczy się nowego zachowania, lub rozpoczyna nową aktywność
7. należy pamiętać, że dzieci potrzebują jasnych i konkretnych informacji.
8. zasada powinna zawierać wskazówkę o należytym zachowaniu
9. zasada powinna być krótka i pozytywnie sformułowana

METODY PRACY Z DZIECKIEM:

1. Wyliczanie :

Używa się trzech ostrzeżeń w formie słów: raz, dwa, trzy, przy jednoczesnym pokazywaniu odpowiedniej liczbie palców: jednego, dwóch i trzech. Jeśli w tym czasie dziecko nie przerwie zachowania, należy wyciągnąć konsekwencje (na przykład przerwa w aktualnej zabawie i posiedzenie paru minut na krześle, albo utrata jakiegoś przywileju). Wyliczanie to dobra metoda zwłaszcza dla młodszych dzieci potrzebujących kilku przypomnień, aby zastosowały się do wymagań dorosłego.

2. Czas zabawy

Dorosły :

• poświęca ok. 15- 20 minut dziennie tylko jednemu dziecku.
• jest otwarty na pomysły dziecka, pozwala aby dominowało w zabawie
• chwali, nie krytykuje, nie poucza,
• przerywa zabawę tylko wówczas, gdy pomimo przypomnienia zasad niewłaściwe zachowanie utrzymuje się
• pamięta, że przeprosimy dziecka i obietnice o zmianie zachowania nie przywraca zabawy.

Czas zabawy powinien być stosowany przez okres co najmniej trzech miesięcy. Większe zmiany są zauważane dopiero po sześciu, a nawet ośmiu tygodniach. Im częściej w tygodniu tę metodę się stosuje, tym szybciej następują zmiany, przy czym jedna albo dwie zabawy w ciągu tygodnia to za mało. Jest to metoda, którą się stosuje do dzieci w każdym wieku, różni się tu tylko sposób spędzania czasu. Po pewnym czasie dziecko będzie się czuło docenione i ważne. Czas zabawy wzbudza pozytywne emocje, pomaga się porozumieć, jest przyjemną metodą dla obu stron, nawet, jeśli nie jest taka od początku. Wymaga ona stosowania przez czas od ośmiu do dwunastu tygodni w sposób regularny. Sprzyja ona odbudowywaniu pozytywnych relacji między dorosłym a dzieckiem.

3. System żetonowy

• Zasady otrzymywania punktów są wcześniej ustalane i powinny być umieszczone w ważnym i widocznym miejscu. Także informacje o ilości zdobytych punktów powinny być widoczne.
• Dla młodszych dzieci można zastosować słoik, do którego zbiera się żetony, bądź małe zabawne rysunki do pokolorowania na kartce zdobytych punktów.
• Punkty przyznaje się natychmiast, kiedy dziecko zachowa się w odpowiedni oczekiwany sposób.
• Dziecko należy pochwalić za zdobycie punktu.
• Za ustaloną ilość zebranych punktów bądź żetonów dziecko otrzymuje nagrodę.
• Nagroda musi być odpowiednio atrakcyjna dla dziecka, aby starało się zdobywać punkty. Warto co jakiś czas zmieniać nagrody, aby dziecko się nie znudziło.

 

Zmiana trudnego zachowania nie jest łatwa. Wymaga też poświęcenia czasu i energii od dorosłego. Zmianę, którą chce się dokonać należy najpierw przemyśleć i ją zaplanować. Trzeba postępować konsekwentnie, kontrolować na bieżąco postępy dokonywania zmiany.

4. Techniki behawioralne

Dla każdego dziecka można dopasować którąś z technik: i dla spokojnego, które niechętnie odrabia lekcje, i dla trudnego, od którego ciężko wyegzekwować wykonanie, wydawać by się mogło, pozornie banalnej czynności. Warto stosować techniki, aby poprawiać kontakt i wzmacniać więź pomiędzy dorosłym a dzieckiem.

 

Opracowała Kamila Garczarek

 

Bibliografia:

http://www.przedszkole34.bydgoszcz.pl/node/660

http://www.edukacja.edux.pl/p-3653-praca-z-dzieckiem-z-zaburzeniami-w-zachowaniu.php