Miesiąc: marzec 2018

I

„Utrata wartości moralnych w wychowaniu dziecka”

Żyjemy w czasach konsumpcjonizmu, szaleńczej pogoni za bogactwem, za wygodnym życiem, co w dużej mierze wpływa na nasze wartości. Nie doceniamy tego co mamy, nie zatrzymujemy się na chwilę jesteśmy w ciągłym ruchu, aby nie wypaść z „rynku”.  Ciągły stres, wyścig za technologią, za pieniędzmi, powodują zmiany naszej mentalności, zmiany w sposobie dostrzegania innych wokół nas. W tej chwili wartości moralne odchodzą na drugi plan ustępując miejsca między innymi mediom społecznościowym, komunikacyjnym, elektronice itp. Nie mamy czasu na celebrowanie spotkań w gronie rodzinnym czy przyjaciół. Nasze gesty czy mimikę twarzy zastępują „emotikonki” w wiadomościach tekstowych, stajemy się anonimowi, będąc użytkownikami Internetu, w zasadzie nie ponosząc odpowiedzialności za własne decyzje i działania, a w przypadku dzieci pozbawiamy ich odpowiedzialności, aby ochronić ich przed konsekwencjami. Odpowiedzialność jest to obowiązek moralny i prawny odpowiadania za swoje czyny, jest to przyjęcie na siebie obowiązku zadbania o kogoś lub o coś. W dzisiejszych czasach rodzice są nadopiekuńczy w stosunku do swoich dzieci, „krążą wokół nich”, wyręczając we wszystkim, nie dając szans na to, aby mogły nauczyć się brania odpowiedzialności za swoje życie. Rodzice organizują dziecku w całości życie codzienne, szkolne, towarzyskie i ewentualną przyszłość. Rodzice tłumaczą wszelkie zachowania dziecka, tak aby samo nie musiało zastanowić się nad zaistniałą sytuacją. Dzieci są przyzwyczajone, że to rodzice podejmują za nie decyzję, a co za tym idzie ponoszą  konsekwencje tych decyzji, tak aby dziecko w ich ocenie nie zostało skrzywdzone przez świat zewnętrzny. W rezultacie takiego zachowania rodziców, dziecko nie wykształca w sobie zasobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach (ewentualnych porażkach) i brania odpowiedzialności za swoje życie. Takie zachowania mogą zaburzać funkcje społeczne jakie dziecko musi odgrywać w grupie. Dziecko w takiej relacji pozbawione jest wolności, gdyż prowadzone przez rodziców posiada obce mu  zasady i nakazy, które gwarantują mu pozorną ochronę przed konsekwencjami. Dziecko uczy się, że tylko rodzice gwarantują spokój i bezpieczeństwo, przyjmuje bierną postawę egzystencjalną, nie posiadając cech samorealizacji i samodecydowania o sobie. Podstawowym warunkiem zaistnienia odpowiedzialności jest autonomia oraz przestrzeń na dokonywanie wyborów spośród wszystkich dostępnych możliwości. Wolność w tym zamyśle wiąże się z podejmowaniem decyzji, wybieraniem tego co dla każdej indywidualnej jednostki jest ważne i potrzebne, a nie uszczęśliwienie rodziców i ich ambicji. Nauka od najmłodszych lat podejmowania decyzji oraz brania na siebie ich konsekwencji jest bardzo ważna, gdyż kształtuje dziecko świadome i odpowiedzialne. Takie dziecko w przyszłości będzie świadomie i odpowiedzialnie kierować swoim życiem, bez szukania winnych wśród otaczającego je świata. Kolejnym niezwykle istotnym wyznacznikiem wartości moralnych jest dla mnie szacunek, który coraz trudniej można spotkać w naszych czasach. Szacunek jest stosunkiem do osób lub rzeczy uważanych za wartościowe i godne uznania (SJP PWN). W swojej pracy z dziećmi dostrzegam, iż empatia, życzliwość i dobre maniery są mało popularne. Dzieci wychowywane są roszczeniowo, wyciągając po wszystko rękę, bo im się należy, natomiast niekoniecznie mają ochotę dać coś od siebie. Żyjemy wśród ludzi i musimy być świadomi tego, że każdemu z nas bez względu na to kim jest, należy się szacunek. Dzieci chłoną jak gąbka zachowania i słowa dorosłych, którzy przy nich plotkują, wyrażają się niepochlebnie o innych czy używają wulgaryzmów. Takie zachowania kształtują w dzieciach sposób podejścia do innych osób. Powinniśmy uczyć dzieci, że należy dbać o cudze dobro i pracę, szanować wolę drugiej osoby, a nie tylko oceniać. Rodzina jest pierwszym w życiu dziecka środowiskiem wychowawczym i to jakie wartości moralne zostaną dziecku przekazane, rzutuje na jego dalszy rozwój w późniejszych latach. Szacunek do innych osób pozwala nam zjednać sobie ludzi, zawiązać „zdrowe” relacje interpersonalne, pomaga żyć bez konfliktów, bazując na empatii. Szacunek sprzyja także tworzeniu stabilnych więzi oraz przyjaźni. Przyjaźni empatycznej, bezinteresownej, godnej zaufania, tolerancyjnej, przyjaźni jako serdecznego stosunku pomiędzy ludźmi. Chowając się za ekranami komputerów i telefonów nie jesteśmy w stanie zawiązać trwałych i solidnych więzi przyjacielskich, związków bezinteresownych wolnych od ocen, empatycznych. W tej chwili życie jest zaliczaniem kolejnych „leveli”, z których należy czerpać korzyści. Niejednokrotnie słyszę stwierdzenia „Chcesz być moim kolegą to….” czy „Chcesz abym zaprosił Cię na swoje urodziny to…”. Zamiast się wspierać i doceniać, dzieci krzywdzą się nawzajem. Szukają korzyści z relacji, dając drugiej osobie do zrozumienia, że jest gorsza i musi sobie zapracować na czyjąś sympatię. Toksyczne relację w rodzinach, pomiędzy domownikami wpływają na schematy budowania relacji pomiędzy dziećmi. Jednakowoż, aby stworzyć  „zdrowe” relacje potrzeba uczciwości, tj. wywiązywania się z danego słowa, przestrzegania norm i reguł społecznych. Według Słownika Języka Polskiego PWN uczciwy to rzetelny w postępowaniu, szanujący cudzą własność, niezdolny do oszustwa, zgodny z przyjętymi zasadami lub prawem. Nie można ignorować swoich uczuć ze strachu przed konsekwencjami. Powinniśmy w każdej sytuacji zachowywać się uczciwie wobec siebie i innych ludzi. W każdej grupie przedszkolnej zapisany zostaje kodeks postępowania, mówiący o tym czego nam wolno a czego nie, czego możemy oczekiwać od siebie nawzajem. Jest w nim zapis poruszający kwestię zabawek. Dzieci mogą przynosić do przedszkola zabawki z domu tylko w jednym dniu tygodnia. Dziecko ma schowaną zabawkę w kieszeni bluzy, zapytany dlaczego zabrał zabawkę do sali odpowiedział, że mama mu pozwoliła i powiedziała żeby schował do bluzy to Pani nie zobaczy. Ta sytuacja jest typowym przykładem braku uczciwości i szacunku. Jak, ja jako nauczyciel mam budować relację z dzieckiem opartą o wartości moralne, jak jego rodzice, „pierwsi nauczyciele”, już od najmłodszych lat wpajają mu, iż kłamstwem i oszustwem można coś zyskać. Czasy, w których obecnie żyjemy, zdecydowanie różnią się od czasów naszych Dziadków, gdzie człowiek był wyznacznikiem kultury, świata, wiedzy, liczył się dla drugiego człowieka. Relacje interpersonalne były trwałe, opierające się na uczciwości, kontakty międzyludzkie były bezpośrednie, ludzie spotykali się często, szanowali wzajemnie. Dziadkowie jako seniorzy rodu byli głowami rodzin, autorytetami, byli osobami z doświadczeniem życiowym, szanowanymi przez wszystkich członków rodziny i społeczeństwa. To Dziadkowie niejednokrotnie pomagali innym w rozwiązywaniu problemów czy konfliktów, uczyli życia, miłości, szacunku, komunikacji, dbania o nasz kraj, przywiązywali dużą uwagę do patriotyzmu. Obecnie ludzie starsi mają trudności ze znalezieniem swojego „miejsca na ziemi”, nie są nikomu potrzebni, nie są dla nikogo autorytetami. Świat pędzi do przodu, ludzie zawładnięci elektroniką, internetem nie mają czasu na kontakty bezpośrednie, na słuchanie rad – „przecież od tego jest wujek Google”. Świat stoi otworem, żyjemy globalnie, jesteśmy wszędzie gdzie tylko chcemy być, nie ma dla nas granic, przez co nie przywiązujemy się do rzeczy, do ludzi, do  „korzeni”, wszystko musi być tu i teraz. Autorytety w osobach ludzi starszych zastąpiły nam osoby z gier komputerowych, kreskówek, show biznesu czy youtuberzy, którzy nie koniecznie zajmują się promowaniem wartości moralnych.  Relacje międzyludzkie są powierzchowne, nietrwałe, bazujące raczej na ilości „likeów” pod „selfie”, niż uśmiechem bezpośrednio do drugiego człowieka. Nie rozmawiamy ze sobą tylko piszemy krótkie wiadomości tekstowe na komunikatorach, co w dużej mierze ogranicza rozwój neuronów lustrzanych.

Podsumowując, utrata wartości moralnych w wychowaniu dziecka powoduje, iż wyrastają w nieetycznym społeczeństwie, które w mniejszym stopniu kieruje się moralnością. Skutki takiego postępowania powodują brak umiejętności tworzenia trwałych relacji, co za tym idzie np. wzrost rozwodów. Powodami dla których ludzie podejmują decyzję o rozstaniu nie są tylko zdrady małżeńskie, jak to było jeszcze kilkanaście lat temu, w tej chwili przede wszystkim wymienia się jako powód niezgodność charakterów. Młodzi ludzie nie próbują znaleźć porozumienia, dojść do wspólnych wniosków, dla nich instytucja małżeństwa nie ma dużego znaczenia, jak dla naszych Dziadków, dla których małżeństwo było sprawą duchową, niezwykle ważną. Wychowanie dziecka w rozbitej rodzinie ma wpływ na jego funkcjonowanie i relacje z drugim człowiekiem. Poprzez utratę poczucia bezpieczeństwa dziecko posiada trudności w tworzeniu uczciwej, empatycznej przyjaźni. Dziecko staje się nieufne z dystansem podchodzące do otaczającego je świata. Kolejnym skutkiem związanym z brakiem wychowania moralnego jaki zauważam, jest wzrastający brak szacunku do osób starszych. Często obraża się osoby starsze, wytykając im, że są wolni, nie dostosowani do obecnych czasów, a nawet nie potrzebni, a wielu wręcz przeszkadzają. W dużej mierze osoby starsze żyją samotnie lub są oddawane do domów starości, gdzie spędzają swe ostatnie lata, wśród równolatków z daleka od rodziny i wszystkich kwestii z nią związanych. Zauważyłam również zmianę w wymowie języka polskiego, stał się uproszczony, potoczny, pojawiają się skróty, nazwy pochodzenia anglojęzycznego, i używanych jest dużo wulgaryzmów. Dzieci dużo swojego czasu spędzają przy mediach internetowych, przez co do wiedzy i informacji podchodzą obrazkowo i często skupiają się jedynie na nagłówkach, a nie na analizie informacji i wiedzy, która może im być potrzebna i przydatna. Młodych ludzi coraz mniej interesuje nasz kraj, pochodzenie, historia. Można stwierdzić, iż przeżywają kryzys tożsamości i patriotyzmu. Młodych ludzi nie koniecznie interesuje identyfikacja z narodem, są zapatrzeni w zachodnie kultury, zobojętnieni na funkcjonowanie naszego państwa, co przejawia się między innymi niską frekwencją w głosowaniach wyborczych. Fakt który się już wydarza jest niezwykle trudnym tematem, bo jak mówi przysłowie „kropla drąży skałę” i wartości moralne które zanikają coraz bardziej, dają uzewnętrznienie w funkcjonowaniu społeczeństwa.

Monika Pyczak